Calandstraat 5 – 15.

Drie grote panden, opdrachtgever Wambersie & Zoon.

Architect: niet bekend.

De panden zijn gebouwd op een in 1903 uitgegeven bouwkavel van de gedempte Westerhaven. Het geheel is in drie fasen gebouwd in overgangsstijl met bloemmotieven, decoraties in steen en siertraliewerk in jugendstil. 

Nr. 5 – 9, het oudste deel, de bouw begon in 1908, bestond oorspronkelijk uit twee herenhuizen met een tussenliggend kantoor. De gevelcompositie van de herenhuizen is, aan weerszijden van het tussenliggende kantoor, grotendeels gespiegeld; vergelijk de deuren geheel rechts en links maar eens: Beide deuren hebben hetzelfde venster met smeedijzeren siertraliewerk, naast de deur een smal venster en boven de deur hetzelfde natuurstenen patroon. Ook worden beide huizen afgesloten met een rond torentje, versierd met tegeltableaus en een gedecoreerde natuurstenen band boven het smalle gedeelte en een schilddak boven het brede gedeelte. Het rechterpand wijkt af met een souterrainwoning met eigen ingang. Vergelijk ook de vensters en erkers.

Het kantoorgedeelte is zo goed als symmetrisch, met in het midden een monumentale ingang met in het natuursteen een bloemdecoratie. Boven de ingang staat de opleverdatum ‘Anno 1910’. Geheel rechts wordt de symmetrie doorbroken door een dienstingang. Tussen de vensters bovenaan keren de tegeltableaus met florale en stilistische motieven in de pasteltinten lila en groen van de torentjes terug. In het midden net onder de vlaggenmast zien we het wapen van Rotterdam met daar omheen allerlei taferelen uit de scheepvaart.

Nr. 11, de linker uitbreiding, begonnen in 1911, berust op dezelfde vormprincipes. Hier is de gevel boven een plint van natuursteen opgetrokken in witte verblendsteen. Op de begane grond en 1^e verdieping zijn getoogde (met een gebogen vorm) vensters met op hun kant gemetselde stenen en natuurstenen sluitstenen. Op de tweede verdieping zijn de twee uiterst linkse vensters gedecoreerd met bloemmotieven. Tussen de overige vensters, bevinden zich ook hier de gekleurde tegeltableaus. Boven de deur ‘Anno 1912’.

Op nr. 13/15, het meest linker pand, zien we nog wel de natuurstenen plint met daarboven de witte verblendsteen van nr. 11, maar de jugendstildetails zijn verdwenen. Als de bouw in 1930 start, ligt de jugendstilperiode jaren terug. 

Firma Wambersie

Het kantoor van de opdrachtgever, firma Wambersie & Zn, kwam op nr. 7. Oprichter van de firma Emmanuel Wambersie, een naar Amerika vertrokken inwoner van Gent, had meegevochten in de onafhankelijkheidsoorlog van de Amerikaanse kolonisten tegen Engeland. Na de goede afloop runde hij een hotel, bezat een plantage en probeerde in Amsterdam zaken te doen (katoenhandel, landverhuizers voor plantages werven, etc.), maar zonder succes. Na consul van de Verenigde Staten in Antwerpen en Oostende te zijn geweest, vestigde hij zich in Rotterdam en werd ook daar consul. Hij bedacht dat hij door zijn contacten met de kapiteins van Amerikaanse schepen een begerenswaardige partner voor Rotterdamse cargadoors kon zijn en richtte in 1820 de firma Wambersie op. Al snel meldde de eerste compagnon zich en werd het in 1821 ‘Wambersie en Burger’ en in 1838 onder zoon John firma ‘Wambersie en Crooswijck’ met kantoor aan de Boompjes. In 1858 wijzigde de firmanaam in ‘Wambersie & Zoon’, toen kleinzoon August Andrew medefirmant werd. Deze kleinzoon was, in tegenstelling tot zijn grootvader en vader, die hun gehele leven de Amerikaanse nationaliteit behielden, Nederlander geworden. Daarom kon deze Wambersie zijn pa niet opvolgen als consul en slechts als vice-consul optreden.

Aanvankelijk legden de Wambersies zich toe op het charteren en bevrachten van schepen op Amerika. Veel schepen namen behalve een gevarieerde lading ook passagiers en landverhuizers aan boord. Na verloop van tijd zijn zij ertoe overgegaan ook kadeterreinen en opslagplaatsen, rederijzaken en erts-ondernemingen te exploiteren. 

De Wambersies stonden aan het begin van de Holland Amerika Lijn; het geregel als aanmelden van passagiers werd door bedrijven als Wambersie gedaan. Zij zorgden ervoor dat de schepen vol kwamen. Wambersie & Zn. is uiteindelijk opgegaan in Internatio-Müller.

Logo van de firma Wambersie & Zoon, ca. 1910

Marten Reuchlin

Jhr Marten Reuchlin, die de wijnfirma van de familie Reuchlin voortzette, woonde op nr. 9. Hij was de oudste zoon van Otto Reuchlin, medeoprichter en directeur van de Holland-Amerika Lijn. Zijn broer George Reuchlin verdronk met de ondergang van de Titanic; de weduwe van George woonde ook in de Calandstraat op nr. 53, de panden 23 t/m 53 zijn in de jaren 70 gesloopt. 

General motors

Autofabrikant General Motors is in 1945 in Nederland begonnen in een kantoor van Wambersie. In 1947 verhuisde het kantoor naar het pand van de heer Jamin, Parklaan 17. In het begin stonden de GMC-trucks, die ze kochten van het Amerikaanse leger in de straten van het Scheepvaartkwartier en op de tennisbanen van de Jamin Villa.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog had General Motors de meest geproduceerde militaire vrachtwagen van alle in de strijd betrokken landen. In totaal zijn er ruim 520.000 exemplaren geproduceerd.

SKVR

Vanaf de jaren 50 zijn delen van de afzonderlijke Wambersie-panden verbouwd. Vanaf 1979 was Calandstraat 7 - 9 het onderkomen van de Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam (SKVR). Talrijke Rotterdammers waaronder veel jongeren hebben hier lessen gevolgd in dans, muziek, kunstgeschiedenis, literatuur of schrijven. In 2013 werd het pand door Accresco Vastgoed van de gemeente Rotterdam gekocht en uiteindelijk getransformeerd naar 24 hoogwaardige appartementen en een kantoorpand met een gezamenlijke binnentuin en dakterras. 

Bronnen:

Boland, Cathalijne, 2023, Reuchlins Reis, De Holland-Amerika Lijn en de landverhuizers, Alfabet Uitgevers.

https://rjb.x-cago.com//GARJB/1976/12/19761231/GARJB-19761231-0278/story.pdf

https://www.rijnmond.nl/nieuws/170473/emigratie-vanuit-rotterdam-naar-amerika-per-zeilschip

Lia Lugthart, april 2024